Κάθε οικογένεια έχει μια ιστορία να μοιραστεί… Κάθε άνθρωπος που έχει περπατήσει το μονοπάτι αυτής της ασθένειας έχει πάντοτε την έγνοια… Εύλογα ερωτήματα όπως τι θα μπορούσα να κάνω διαφορετικά και τι να κάνω από εδώ και είναι αυτά που καλούμαστε να απαντήσουμε όσοι είμαστε επαγγελματίες υγείας.
Η διατροφή σχετίζεται με την κατάσταση της υγείας μας και ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο που βασίζεται στην κατανάλωση τροφίμων φυτικής προέλευσης (400-800γρ φρούτων και λαχανικών) και τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες (ψωμί, αναποφλοίωτο ρύζι)
Τελικά σχετίζεται η διατροφή με τον καρκίνο;
Τα τελευταία 30-50 χρόνια οι διατροφικές συνήθειες των Κυπρίων άλλαξαν κατά πολύ. Η υπεραφθονία της σημερινής εποχής και η υιοθέτηση μιας διατροφής δυτικού τύπου που είχε ως αποτέλεσμα της εγκατάλειψη της παραδοσιακής Μεσογειακής διατροφής, σήμανε την ολοένα και αυξανόμενη εμφάνιση κρουσμάτων ορισμένων μορφών καρκίνου. Το 2008 στην Ευρώπη καταγράφηκαν 3,6 εκατομμύρια νέα καρκινικά κρούσματα καθώς και 1,9 εκατομμύρια θάνατοι εξαιτίας μορφών της νόσου, σύμφωνα με την τελευταία πρόσφατη έκθεση της Διεθνούς Υπηρεσίας για την Έρευνα στον Καρκίνο (IARC, δημοσίευση 11 Φεβρουαρίου 2007).
Ένα εύλογο ερώτημα: Που οφείλεται ο καρκίνος;
Είναι γνωστό ότι ο καρκίνος αποτελεί μια πολυπαραγοντική νόσο. Οφείλεται μεν στην κληρονομικότητα κάθε ατόμου, αλλά καθοριστικοί παράγοντες εμφάνισης και έκβασης της νόσου είναι περιβαλλοντικού περιεχομένου όπως:
· Η διατροφή
· Ο τρόπος και το περιβάλλον διαβίωσης
Τι δείχνουν οι μελέτες για τη σχέση διατροφής και καρκίνου;
Διάφορες μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη για τη διατροφή, την άσκηση και την πρόληψη του καρκίνου.
Το αυξανόμενο βάρος και η παχυσαρκία σχετίζονται με την ανάπυξη κάποιων μορφών καρκίνου
Τα αποτελέσματα των μέχρι τώρα ερευνών παρέχουν ιδιαιτέρως ικανοποιητικά στοιχεία, αφού βρέθηκε ότι η ευρεία κατανάλωση λαχανικών και φρούτων ασκεί προληπτική δράση έναντι της καρκινικής νόσου.
Πώς η διατροφή σχετίζεται με διάφορες μορφές καρκίνου;
Καρκίνος του μαστού
· Η υπερβολική πρόσληψη θερμίδων κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία ίσως να αυξάνει τον κίνδυνο
· Η διατροφική πρόσληψη λίπους στη μέση ηλικία δε συνδέεται με τον καρκίνο του μαστού
· Η μεγάλη κατανάλωση λαχανικών έχει προστατευτική δράση.
· Ένα ή και παραπάνω αλκοολούχα ποτά τη μέρα αυξάνουν σε μέτριο βαθμό τον κίνδυνο.
Καρκίνος του εντέρου
· Η μεγάλη κατανάλωση κρέατος διπλασιάζει τον κίνδυνο
· Η κατανάλωση λαχανικών έχει προστατευτική δράση
· Παλαιότερα εθεωρείτο ότι οι φυτικές ίνες είχαν προστατευτική δράση, πρόσφατα στοιχεία όμως έθεσαν την άποψη αυτή υπό αμφιβήτηση
· Το φολικό οξύ είτε πρέρχεται από συμπληρώματα είτε από χορταρικά προσφέρει προστασία
Καρκίνος των πνευμόνων
· Τα χόρτα και τα λαχανικά προστατεύουν τους καπνιστές. Κανένας όμως προστατευτικός παράγοντας δε μπορεί να αντισταθμίσει τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος
Καρκίνος του προστάτη
· Το κόκκινο κρέας αποτελεί πιθανό παράγοντα επικινδυνότητας
· Οι ντομάτες έχουν προστατευτική δράση
· Η πρόσληψη ασβεστίου είναι πιθανό να αυξάνει τον κίνδυνο
Προστατεύουν τα φρούτα και τα λαχανικά από τον καρκίνο; Τι δείχνουν οι μελέτες;
Στον παρακάτω πίνακα μπορείτε να δείτε ποια φρούτα και λαχανικά έχουν μελετηθεί για τη δράση τους ενάντια στον καρκίνο, πόσες μελέτες έχουν γίνει για το καθένα αλλά και πόσες από τις μελέτες δείχνουν μείωση του κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου από την κατανάλωση αυτών.
Μαγειρεμένα ή ωμά; Ποια μας προστατεύουν περισσότερο;
Κάποιες μελέτες συνέκριναν ωμά και μαγειρεμένα λαχανικά σχετικά με την προστασία που προσφέρουν. Υπάρχουν ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες οι μαγειρεμένες ντομάτες, ειδικά με λάδι, παρέχουν βοήθεια. Το μαγειρεμένο σπανάκι μπορεί να προσφέρει μεγαλύτερη προστασία από το ωμό, απλά γιατί τα φύλλα μαραίνονται, επομένως κάθε μερίδα περιέχει περισσότερο μαγειρεμένο σπανάκι.
Υπάρχουν θρεπτικά συστατικά με δράση ενάντια του καρκίνου;
Σύμφωνα με έρευνες, υπάρχει πληθώρα τροφίμων με ένα εξαιρετικό συνδυασμό βιταμινών, ανοργάνων στοιχείων και φυτοχημικών ενώσεων που δρουν με συνέργια και επιδρούν προστατευτικά στο μεταβολισμό των κυττάρων αποτρέποντας την εμφάνιση καρκίνου. Τέτοιες ουσίες είναι η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε και τα φλαβονοειδή που έχουν αντιοξειδωτική δράση, με αποτέλεσμα να εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες του οξυγόνου μέσα στα κύτταρα. Πρόσφατες έρευνες σε βιοχημικό και μοριακό επίπεδο έδειξαν ότι η σουλφοραφάνη και το σελήνιο όταν δρουν μαζί, έχουν 13 φορές πιο μεγάλη δράση έναντι του καρκίνου παρά όταν δρουν από μόνες τους.
Πειραματικά αλλά και κλινικά έχει δειχθεί συσχέτιση μεταξύ αυξημένης πρόσληψης ασβεστίου-βιταμίνης D και μειωμένου κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου.
Φρούτα και λαχανικά
Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες υγείας τονίζουν ότι τα φρούτα και τα λαχανικά είναι παράγοντες υγείας και μακροζωίας. Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι χαμηλά σε λιπαρά, πλούσια σε βιταμίνες και μέταλλα που περιέχουν σημαντικές ποσότητες φυτικών ινών. Τα οφέλη από την κατανάλωση τους είναι ευρέως διαδεδομένα, αλλά πολλοί άνθρωποι αγνοούν ότι τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν μια ποικιλία από φυσικά σύμπλοκα, τα φυτοχημικά τα οποία έχουν βιολογική δραστηριότητα στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο συνδυασμός των θρεπτικών συστατικών και αυτών των ενεργών συμπλόκων προάγει την υγεία και συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου για καρκίνο καθώς και άλλων προβλημάτων υγείας συμπεριλαμβανομένου και των καρδιαγγειακών παθήσεων.
Τα κύρια είδη αυτών των ενεργών συμπλόκων που βρίσκονται στα φρούτα και τα λαχανικά είναι:
· τα τερπενοειδή,
· οι φαινόλες (και οι πολυφαινόλες)
· τα νιτρώδη
· τα αλκαλοειδή και θειούχα σύμπλοκα
Τα τερπενοειδή περιλαμβάνουν τα καροτενοειδή (καρότα, μάνγκο, ροδάκινα), πολλά από τα οποία είναι πρόδρομες ενώσεις της ρετινόλης (βιταμίνη Α). Οι φαινόλες περιλαμβάνουν τα φλαβονοειδή και τα φυτοοιστρογόνα (παρόμοια δομή και δράση με τα οιστρογόνα π.χ. σόγια). Τα νιτρώδη αλκαλοειδή περιλαμβάνουν τις ισοθειοκυάνες (μπρόκολο, κουνουπίδι και τα λαχανάκια Βρυξελλών) και τα allium σύμπλοκα που βρίσκονται στο κρεμμύδι, στο πράσο και στο σκόρδο.
Μαγειρευτά, ζυμαρικά, όσπρια και καρκίνος
Κλειδί για την ισορροπημένη και σωστή διατροφή είναι η καθημερινή «τροφοδότηση» του οργανισμού με ποικιλία τροφίμων, η οποία μπορεί και παρέχει πολύτιμα θρεπτικά συστατικά όπως πρωτεΐνες, σύνθετους υδατάνθρακες, φυτικές ίνες, μέταλλα και βιταμίνες. Πολύτιμες για τον οργανισμό τροφές είναι τα φρούτα και λαχανικά, τα όσπρια, τα δημητριακά ολικής άλεσης, οι ρίζες και οι βολβοί. Τα όσπρια στα οποία προστίθεται ελαιόλαδο, προσφέρουν ασπίδα προστασίας όχι μόνο από τον καρκίνο αλλά και την αναιμία και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Ελαιόλαδο και προστασία ενάντια στον καρκίνο
Το ελαιόλαδο μπορεί και ασκεί προστασία από διάφορες καρκινικές μορφές, λόγω της περιεκτικότητας του σε βιταμίνη Ε, σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και σε σκουαλένιο, συστατικό το οποίο παρεμβαίνει στα ογκογονίδια.
Φυτικές ίνες και καρκίνος του πεπτικού
Οι ίνες, το άπεπτο δηλαδή φυτικό συστατικό, αποτελούν έναν από τους σπουδαιότερους διαιτητικούς παράγοντες παρέχοντας μέγιστη προστασία στον άνθρωπο από τον καρκίνο του πεπτικού. Η προστατευτική αυτή δράση αποδίδεται στην ικανότητα των φυτικών ινών να δεσμεύουν υψηλές συγκεντρώσεις χολικών οξέων στον οργανισμό. Ωστόσο, πρόσφατες αλλά μεμονωμένες μελέτες έδειξαν ότι μπορεί η κατανάλωση φυτικών ινών να μην ασκεί προστασία απέναντι στην καρκινική νόσο. Παρόλα αυτά οι συστάσεις για κατανάλωση φυτικών ινών θα πρέπει να ενισχύονται από όλους, έχοντας κατά νου ότι η ελάχιστη ημερήσια κατανάλωση πρέπει να κυμαίνεται στα 30 γραμμάρια.
Κρέας, κορεσμένα λιπαρά και αλλαντικά
Έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι διατροφή πλούσια σε κορεσμένο λίπος (πιο συγκεκριμένα ζωικό λίπος) αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης κάποιων μορφών καρκίνου. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ο κίνδυνος εμφάνισης ορθοκολπικού καρκίνου, αυξάνει με την υψηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος. Επίσης η υπερκατανάλωση καπνιστών και παστών κρεάτων συνδέεται με καρκίνου του στομάχου. Επίσης ο τρόπος που μαγειρεύεται το κρέας είναι σημαντικός. Όταν το κρέας ή το ψάρι εκτίθενται κατευθείαν στις φλόγες ή σε πολύ μεγάλη θερμοκρασία, όπως συμβαίνει συνήθως όταν το φαγητό ψήνεται στα κάρβουνα, στον φούρνο ή στο τηγάνι, παράγονται ουσίες με καρκινογόνο δράση. Το επεξεργασμένο κρέας (συσκευασμένο μπιφτέκι) και τα πλειστα αλλαντικα περιέχουν νιτρώδη και νιτρικά άλατα ως συντηρητικά. Με βάση μελέτες που έχουν γίνει σε ζώα, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ιδιαίτερα τα νιτρώδη άλατα μπορεί να μετατραπούν στο στομάχι σε καρκινογόνες νιτροζαμίνες, κάτι που ενδεχομένως θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο για καρκίνο του στομάχου. Φαγητά που διατηρούνται στο αλάτι, στο ξύδι ή που είναι καπνιστά, περιέχουν ουσίες που μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο.
Κάπνισμα και αλκοόλ
Yπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία που επιβεβαιώνουν τη θετική συσχέτιση υπερκατανάλωσης αλκοόλ και εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου. Η συσχέτιση αυτή ενισχύεται όταν υπάρχει και ταυτόχρονο κάπνισμα. Να σημειωθεί ότι ο κίνδυνος εμφάνισης και ο μηχανισμός δράσης εξαρτώνται κάθε φορά από την καρκινική μορφή. Απ΄την άλλη πλευρά, έχει ευρέως τεκμηριωθεί ότι 1-2 ποτηράκια κρασί την ημέρα δρουν ευεργετικά στον οργανισμό προάγοντας την υγεία, τη διάθεση και την καλή καρδιά.
Άσκηση, η προστατευτική
Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, η άσκηση έχει προληπτικό ρόλο, αφού συμβάλλει στη διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, επιδρά θετικά στα επίπεδα των ορμονών και σε ό,τι αφορά την περίπτωση του καρκίνου η άσκηση μπορεί και βοηθά στη σωστή κινητικότητα του εντέρου. Συμπερασματικά, ο άνθρωπος που τρώει καλά δεν είναι αυτός που τρώει πολύ, αλλά αυτός που γνωρίζει και επιλέγει σωστά τις τροφές του. Έτσι η διαιτολόγια πλούσια σε ίνες φρούτα και λαχανικά, ψάρια, γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά, ελαιόλαδο και ξηρούς καρπούς μπορούν αποδεδειγμένα να συσχετιστούν με χαμηλούς δείκτες εμφάνισης καρκίνου. Η λύση είναι απλή και το μέλλον εξαρτάται από εμάς, αφού έγκειται στην αλλαγή των διατροφικών μας συνηθειών και στην υιοθέτηση του μοντέλου της παραδοσιακής Κυπριακής και Μεσογειακής διατροφής.
