Τι είναι;
Τα τριγλυκερίδια, όπως δηλώνει και η ονομασία τους, είναι σύνθετα μόρια που αποτελούνται από ένα μόριο γλυκερόλης και τρία μόρια λιπαρών οξέων. Η κύρια λειτουργία των τριγλυκεριδίων είναι η μεταφορά των λιπιδιών στο πλάσμα του αίματος, αφού τα ελεύθερα λιπαρά οξέα μπορούν να καταστρέψουν τους ιστούς. Έτσι ο οργανισμός συνθέτοντας τα τριγλυκερίδια αποφεύγει την καταστροφή των ιστών και μεταφέρει τα λιπίδια στους διάφορυς ιστούς για αποθήκευση ενέργειας.
Φυσιολογικές Τιμές & Παράγοντες Κινδύνου.
Οι φυσιολογικές τιμές των τριγλυκεριδίων στο αίμαι μετά από 12ωρη νηστεία είναι <150mg/dL. Τα υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα δηλ. πάνω από 150mg/dL αυξάνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και την εμφάνιση αθηρωματικής πλάκας, εμφράγματος, εγκεφαλικού επεισοδίου. Οι κύριοι παράγοντες που συντελούν στην αύξηση τριγλυκεριδίων στο αίμα είναι :
· Κακή διατροφή δηλ. αυξημένη κατανάλωση λιπαρών τροφών, μειωμένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών και αυξημένη χρήση επεξεργασμένων υδατανθράκων,
- Παχυσαρκία
- Σακχαρώσης Διαβήτης που δεν είναι ρυθμισμένος,
- Υποθυρεοειδισμός που δεν είναι ρυθμισμένος,
- Υψηλή κατανάλωση αλκοόλ,
- Νεφρική Ανεπάρκεια.
Όπως φαίνεται και πιο πάνω άτομα με υπερτριγλυκεριδαιμία (δηλ. αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα) είναι σημαντικό να εξαλείψουν ή να μειώσουν τους παράγοντες κινδύνου.
Αντιμετώπιση υπερτριγλυκεριδαιμίας.
Διατροφή- Δίαιτα.
Η διατροφή που συστήνεται στην υπερτριγλυκεριδαιμία περιλαμβάνει μείωση της προσλήψης λιπαρών και συγκεκριμένα το ολικό ποσοστό των λιπαρών να μην ξεπερνάει το 25-35% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης. Ακόμα είναι σημαντικό τα κορεσμένα λιπαρά να μην ξεπερνούν το 7% της ημερήσιας πρόσληψης. Τα κορεσμένα λιπαρά είναι λιπαρά που βρίσκονται σε ζωικά προïόντα όπως στο βούτυρο, στο πλήρες γάλα, στα τυριά, στα κόκκινα κρέατα όπως στο αρνί, στο μοσχάρι, στο χοιρινό, στις πίτες όπως τυρόπιτες, σπανακόπιτες κ.οκ. και στο γρήγορο φαγητό. Αντίθετα συστήνεται η αύξηση των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων δηλ. ω-6 και ω-3 λιπαρών που φαίνεται πως προστατεύουν την καρδιά. Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα εντοπίζονται στα σπόρια όπως σουσάμι, ηλιόσπορος και τα παράγωγα τους όπως το ταχίνι, στους ξηρούς καρπούς όπως στα αμύγδαλα και τα καρύδια, στα φυτικά έλαια όπως το ηλιέλαιο και στα ψάρια όπως τις σαρδέλες, τις τσιπούρες , το σολομό. Απαραίτητη θεωρείται και η αύξηση της κατανάλωσης των μονοακόρεστων λιπαρών δηλ. του ελαιολάδου.
Η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών είναι απαραίτητη για την μείωση των τριγλυκεριδίων στο αίμα. Τα φρούτα και τα λαχανικά, όπως και ολικής άλεσης ψωμί και δημητριακά, περιέχουν υδατοδιαλυτές φυτικές ίνες που βοηθούν στον έλεγχο των τριγλυκεριδίων. Έτσι η κατανάλωση φρούτων, πράσινων φυλλώδων λαχανικών όπως σπανάκι, ρόκα, μαρούλι , αλλά και βολβών όπως καρότα, πατάτα, ραπανάκι φαίνεται πως βοηθούν. Τα όσπρια επίσης είναι μια καλή πηγή υδατοδιαλυτών βιταμινών και γι’ αυτό συστήνονται επίσης.
Η μείωση των επεξεργασμένων υδατανθράκων θα βοηθήσει τόσο στην μείωση των τριγλυκεριδίων όσο και τον έλεγχο των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες, τρόφιμα δηλ. που έχουν υποστεί μεγάλη επεξεργασία όπως τα γλυκά, τα μπισκότα και άλλα αρτοπαρακευάσματα περιέχουν τρανς λιπαρά οξέα που αυξάνουν τα επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα. Ταυτόχρονα τα τρόφιμα αυτά περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις ζάχαρης και αυξάνουν την γλυκόζη του αίματος. Έτσι εάν συνυπάρχει υπερτριγλυκεριδαιμία με σακχαρώδη διαβήτη συνιστάται η αποφυγή επεξεργασμένων υδατανθράκων.
Επίσης σημαντικό ρόλο στην αύξηση των τριγλυκεριδίων παίζει η υπερκατανάλωση αλκοόλ. Το αλκοόλ αυξάνει όχι μόνο τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων αλλά και του σακχάρου. Για τον λόγο αυτό στα άτομα που καταναλώνουν αλκοόλ συστήνεται η κατανάλωση κρασιού και η μείωση του δηλ. έως 2 ποτήρια την ημέρα για τους άντρες και έως 1 ποτήρι την ημέρα για τις γυναίκες.
Τέλος συστήνεται η κατανάλωση τροφίμων με φυτοστερόλες. Οι φυτοστερόλες εντοπίζονται σε τρόφιμα όπως τα λαχανικά, οι ξηροί καρποί, τα αποφλοιωμένα δημητριακά, τα φυτικά έλαια, αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες. Οι φυτοστερόλες βοηθούν στην μείωση της LDL «κακή» χοληστερόλη στον οργανισμό και των τριγλυκεριδίων. Για το λόγο αυτό η βιομηχανία τροφίμων εμπλουτίζει πολλά τρόφιμα με φυτικές στερόλες όπως το γιαούρτι, το γάλα, την μαργαρίνη.
Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω σημαντικός παράγοντας κινδύνου αύξησης τριγλυκεριδίων είναι η παχυσαρκία. Στα άτομα με υπερτριγλυκεριδαιμία συστήνεται η μείωση του βάρους τους εάν αυτά είναι υπέρβαρα. Εκτός από τις πιο πάνω οδηγιές που αφορούν την σύσταση της διατροφής, για την μείωση του βάρους συστήνονται μικρά και συχνά γεύματα δηλ. η κατανάλωση μικρών γευμάτων σνακ ανα 3-4 ώρες. Ακόμα κάθε μορφής φυσική δραστηριότητα όπως περπάτημα, χορός, ποδήλατο για 30 λεπτά καθημερινά φαίνεται πως βοηθάει στην μείωση βάρους.
Για τον έλεγχο και την ρύθμιση του σακχαρώση διαβήτη όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω συστήνεται η μη κατανάλωση επεξεργασμένων υδατανθράκων, η ελεγχόμενη κατανάλωση αλκοόλ, τα μικρά και συχνά γεύματα , η φυσική δραστηριότητα αλλά και η διακοπή καπνίσματος.
Πιο κάτω ακολουθεί ένα δείγμα διαιτολογίου για άτομα με υπερτριγλυκεριδαιμία:
Πρωινό
- 1 φλ. χυμό ή 1 μέτριο φρούτο π.χ. 1 μέτριο μήλο με 2 φρυγανιές σίκαλης και 1 φέτα τυρί με χαμηλά λιπαρά ή 1 σπιρτόκουτο ανθότυρο Ή
- 1 φλ. γάλα 1.5% λιπαρά με 1 φέτα ψωμί πολύσπορο του τοστ και 1 κ.γ. ταχίνι και 1 κ.γ. μέλι Ή
- 1 φλ. γάλα 1.5% εμπλουτισμένο με φυτοστερόλες και 1 γροθιά δημητριακά ολ. άλεσης ή ½ γροθιά βρώμη
Δεκατιανό (μετά από 3 ώρες)
- 1 μέτριο φρούτο με 5-6 αμύγδαλα ανάλατα Ή
- 1 ποτήρι χυμό με 2-3 καρύδια
Μεσημεριανό (μετά από 3 ώρες)
- ½ πιάτο σαλάτα όπως ρόκα-σπανάκι-τομάτα με 1 κ.σ. ελαιόλαδο και 1 κ.γ. σουσάμι ή λιναρόσπορο με 1 γροθιά καστανό ρύζι ή βραστό πλιγούρι ή πουρέ και 1 παλάμη στήθος κοτόπουλο ή ψαρονέφρι ή τσιπούρα ή σολομό ψητά Ή
- ½ πιάτο σαλάτα όπως μαρούλι-πιπεριές Φλωρίνης με 1 κ.σ. ελαιόλαδο και 1 κ.γ. σουσάμι ή λιναρόσπορο με 2 γροθιές όσπρια όπως φασόλια ή φακές και 1 σπιρτόκουτο τυρί με χαμηλά λιπαρά όπως μυζήθρα ή 3-4 σαρδέλες ή 5-6 ελιές και 1 φέτα ψωμί σίκαλης ή πολύσπορο.
Απογευματινό (μετά από 3 ώρες)
- 1 γιαουρτάκι 0% ή 2% με 1 φρούτο και 1 κ.γ. λιναρόσπορο Ή
- 1 μικρό μπολ φρουτοσαλάτα με 2 -3 φρούτα με 5-6 αμύγδαλα και 1 κ.γ. μέλι ή στέβια Ή
- 1 μέτριο φρούτο με 2 μικρά σοκολατάκια υγείας
Βραδινό (μετά από 3 ώρες)
- Σαλάτα π.χ. βραστά καρότα και κολοκυθάκια με 1 κ.σ. ελαιόλαδο και 1 μικρή πατάτα βραστή και 1 αυγό βραστό ή 1 μικρή κονσέρβα τόνου σε νερό ή 1 γροθιά γαρίδες βραστές Ή
- Σαλάτα π.χ. ντάκο με 2 μέτρια κρίθινα παξιμαδάκια, τομάτα ψιλοκομμένη, 1 σπιρτόκουτο μυζήθρα , 5-6 ελιές και 1 κ.σ. ελαιόλαδο Ή
- Σαλάτα π.χ. σπανάκι-ρόκα-τοματίνια με 4-5 καρύδια, 1 κ.γ. λιναρόσπορο ή σουσάμι, 2-3 αποξηραμένα σύκα ή 1 πράσινο μήλο ψιλοκομμένο, 1 σπιρτόκουτο τυρί με χαμηλά λιπαρά όπως μυζήθρα, 2 φρυγανιές σίκαλης και 1 κ.σ. ελαιόλαδο.
Δήμητρα Δημητρίου Διαιτολόγος-Διατροφολόγος dimitra_dimitriou@hotmail.com
